Bilgiye ulaşmanın hem çok kolay hem de çok zor olduğu şu son zamanlarda, insanların bilgi ihtiyacını karşılamak için ille de basılı kaynaklara yönelmelerini beklemek oldukça yanlış bir düşünce biçimidir. Bilgi patlaması teriminin tam anlamıyla karşıladığı bu bilgi çokluğu içerisindeki karmaşa, bilgiye olan talebin büyüklüğünü anlatmakla beraber; doğru bilgiye ulaşmanın zorluğunu da belirtmiş oluyor.

Günlük hayatta yapmış olduğumuz gazete, kitap, magazin okuma, radyo dinleme, televizyon ya da film izleme, bilgisayar kullanma gibi hareketler bilgiye ulaşmak için kullandığımız yollardır. Her şeyin bu kadar çok ve çabuk değişti bir zaman diliminde, bilgiye ulaşmak için en önemli araçlardan birisi olarak tanımladığımız, bilgiye dayalı belgenin ham maddesi metinin ulaşım ve kullanım yollarının değişmemesini beklemek eksik bir düşüncedir.

İnternet üzerindeki bilginin kolay ulaşımlı ve esnek bir bağlantı paylaşımını sağlamak olarak tanımlayabileceğimiz hypertext kelimesi yazılı metnin eski lineer kısıtlarının aşılması anlamına gelir.

Sarayönü Camii, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Mevcut cami 1902 yılında tamamlanmış olup, daha önce aynı yerde bulunan bina kiliseden camiye çevrilmişti. Tarihsel olarak Lefkoşa'nın idari merkezi niteliğindeki Sarayönü Meydanı'nda yer almış olan caminin meydanla bağlantısı 1960'larda kesildi.

Caminin bulunduğu yerde, Lüzinyan hâkimiyeti döneminde bir Katolik kilisesi inşa edildi. Bazı kaynaklar bu kilisenin Karmelit tarikatına ait olmuş olabileceği üzerinde dursa da, daha yeni çalışmalarda konumu dolayısıyla bunun olası olmadığı ve kilisenin Benediktin Tarikatı'na ait Notre-Dame de Sur Manastırı olduğu görüşü ifade edilmektedir. Gotik mimari özelliklerini taşıyan bu kilise, 1570 yılında Lefkoşa'nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesi sonrası camiye çevrildi. Bu dönemde Orduönü Mescidi, İbrahim Sarayönü Camii, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Mevcut cami 1902 yılında tamamlanmış olup, daha önce aynı yerde bulunan bina kiliseden camiye çevrilmişti. Tarihsel olarak Lefkoşa'nın idari merkezi niteliğindeki Sarayönü Meydanı'nda yer almış olan caminin meydanla bağlantısı 1960'larda kesildi.

Caminin bulunduğu yerde, Lüzinyan hâkimiyeti döneminde bir Katolik kilisesi inşa edildi. Bazı kaynaklar bu kilisenin Karmelit tarikatına ait olmuş olabileceği üzerinde dursa da, daha yeni çalışmalarda konumu dolayısıyla bunun olası olmadığı ve kilisenin Benediktin Tarikatı'na ait Notre-Dame de Sur Manastırı olduğu görüşü ifade edilmektedir. Gotik mimari özelliklerini taşıyan bu kilise, 1570 yılında Lefkoşa'nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesi sonrası camiye çevrildi. Bu dönemde Orduönü Mescidi, İbrahim Paşa Camii ve Ali Paşa Camii isimleriyle de anıldı.

Paşa Camii ve Ali Paşa Camii isimleriyle de anıldı.

Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• MÖ 3. yüzyıl civarında: hayvan sayısı 5.000 civarında tahmin edildi
• 1950'ler: hayvan sayısı 6.000 civarında tahmin edildi
• 1958-1962: Büyük Atılım sırasında geleneksel olarak saygı görülen hayvan statüsünü kaybetti
• 1979: Çin, Çin nehir yunusunun soyunun tükenme tehlikesi altında olduğunu bildirildi
• 1983: Çin nehir yunusunun avlanmasını yasaklayan ulusal yasa çıkarıldı.
• 1984: Çin nehir yunusunun kötü durumu Çin'de gazete başlıklarına çıktı^[11]
• 1986: Hayvan sayısı 300 civarında tahmin edildi
• 1989: Gezhouba barajı tamamlandı
• 1990: Hayvan sayısı 200 civarında tahmin edildi
• 1994: Üç Boğaz barajının inşası başladı
• 1996: IUCN türü soyu tükenmesi çok büyük tehlike altında listesine aldı
• 1997: Hayvan sayısının 50'den az olduğu tahmin edildi. (İncelemede 23 tane bulundu)
• 1998: İncelemede 7 tane bulundu
• 2003: Üç Boğaz barajı su tutmaya başladı
• 2004: En son görülen yunus, ağlara takılıp ölen bir yunustu
• 2006: İncelemede hiç karşılaşılmadı, "büyük bir olasılıkla soyunun tükendiği" açıklandı

Koruma çabaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin tarafından nehir yunuslarının tehlike altında olduğu tanındıktan sonra hükûmet yunus avlamayı yasakladı, balık avlamada bazı kısıtlamalar getirdi ve doğal koruma alanları oluşturdu.

1978 yılında Çin Bilimler Akademisi (中国科学院) tarafından Wuhan Hidrobiyoloji Enstitüsü'nün bir şubesi olarak Tatlısu Yunusları Araştırma Merkezi (淡水海豚研究中心) kuruldu. 1980'lerde ve 1990'larda yunusları yakalayıp koruma altındaki alanlara yerleştirmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. Güdülen strateji bir yetiştirme programıyla türün nüfusunu artırmak, Yangtze Nehrindeki koşulları iyileştirdikten sonra yunusları tekrar doğal ortamına bırakmaktı. Ancak nadir görülen ve hızlı hareket edebilen yunusları yakalamanın oldukça zor olduğu görüldü, ayrıca yakalanan yunusların hiçbiri birkaç aydan uzun bir süre hayatta kalmadı.^[9]

Çin'in ilk suda yaşayan türleri koruma örgütü olan Wuhan Çin Nehir Yunusu Koruma Vakfı (武汉白鱀豚保护基金) 1996 yılının Aralık ayında kuruldu. Bir fonda 1.383.924,35 CNY (yaklaşık 100.000 USD) toplayan vakıf bu parayı in vitro hücre korunmasında ve 1998'de sel baskınına uğrayan Şişou Korunağı da dahil olmak üzere Çin nehir yunusu tesislerini işletmek için kullanmıştır.

 

Yangtze boyunca Çin nehir yunusu koruma çabaları

1992'den beri Yangtze üzerinde koruma altında beş bölge ulusal ya da eyalet Çin nehir yunusu koruma bölgesi olarak ayrılmıştır. Çin nehir yunusu aktif olarak koruma altında olduğu ve balık avlamanın yasaklandığı ve Yangtze Nehrinin ana kolunda bulunan bu koruma parklarının dördü şunlardır: Şişou Şehri ve Xin-Luo Ulusal Çin nehir yunusu koruma bölgesi ile Tongling ve Zhenjiang Eyalet Çin nehir yunusu koruma bölgesi. Bunlara ek olarak beşinci bir koruma bölgesi Şişou şehrine yakın, nehrin kuzey kıyısının ötesindeki bir akmazda kurulmuştur ve adı Tian-e-Zhou akmaz yarı doğal koruma bölgesidir. Bir araya geldiğinde bu bölgeler yaklaşık 350 kilometrelik bir alanı yani Çin nehir yunuslarının yaşadığı bölgenin üçte birini kaplar. Dolayısıyla yunusların doğal yaşam alanlarının üçte ikisi koruma altında değildir.^[3]

Bu beş koruma bölgesinin yanı sıra Jianli, Chenglingji, Hukou, Wuhu ve Zhengjiang'da beş “Koruma İstasyonu”da bulunur. BU istasyonlarda iki gözlemci ile yasadışı balık avcılığını araştırmak için günlük devriye görevinde kullanılan motorlu bir tekne bulunur.^[3]

2001 yılında Çin Hükümeti, Yangtze Nehrinin memelilerini korumak için bir eylem planını onayladı. Bu eylem planı, 1968 çalışma grubunda belirlenen ve ulusal Çin nehir yunusunu koruma politikası olarak belirlenen üç önlemi tekrar vurguladı. Tüm bu yasal düzenlemelere ve çalışma gruplarına rağmen Çin'de koruma çabalarına ayıracak çok az bir fon mevcuttu. Projeye başlamak ve üç yıl sürdürebilmek için yaklaşık 1 milyon USD gerektiği tahmin edilmiştir.^[22]

Su memelilerini kurtarmak için yeterli çaba verilmediği ve geç kalındığı kanıtlanmıştır. Baiji.org Vakfının baş yöneticisi August Pfluger "Çin Hükümetinin stratejisi iyi bir stratejiydi ancak eyleme geçecek zamanımız yoktu." demiştir.^[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Koruma çabaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin tarafından nehir yunuslarının tehlike altında olduğu tanındıktan sonra hükûmet yunus avlamayı yasakladı, balık avlamada bazı kısıtlamalar getirdi ve doğal koruma alanları oluşturdu.

1978 yılında Çin Bilimler Akademisi (中国科学院) tarafından Wuhan Hidrobiyoloji Enstitüsü'nün bir şubesi olarak Tatlısu Yunusları Araştırma Merkezi (淡水海豚研究中心) kuruldu. 1980'lerde ve 1990'larda yunusları yakalayıp koruma altındaki alanlara yerleştirmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. Güdülen strateji bir yetiştirme programıyla türün nüfusunu artırmak, Yangtze Nehrindeki koşulları iyileştirdikten sonra yunusları tekrar doğal ortamına bırakmaktı. Ancak nadir görülen ve hızlı hareket edebilen yunusları yakalamanın oldukça zor olduğu görüldü, ayrıca yakalanan yunusların hiçbiri birkaç aydan uzun bir süre hayatta kalmadı.^[9]

Çin'in ilk suda yaşayan türleri koruma örgütü olan Wuhan Çin Nehir Yunusu Koruma Vakfı (武汉白鱀豚保护基金) 1996 yılının Aralık ayında kuruldu. Bir fonda 1.383.924,35 CNY (yaklaşık 100.000 USD) toplayan vakıf bu parayı in vitro hücre korunmasında ve 1998'de sel baskınına uğrayan Şişou Korunağı da dahil olmak üzere Çin nehir yunusu tesislerini işletmek için kullanmıştır.

 

Yangtze boyunca Çin nehir yunusu koruma çabaları

1992'den beri Yangtze üzerinde koruma altında beş bölge ulusal ya da eyalet Çin nehir yunusu koruma bölgesi olarak ayrılmıştır. Çin nehir yunusu aktif olarak koruma altında olduğu ve balık avlamanın yasaklandığı ve Yangtze Nehrinin ana kolunda bulunan bu koruma parklarının dördü şunlardır: Şişou Şehri ve Xin-Luo Ulusal Çin nehir yunusu koruma bölgesi ile Tongling ve Zhenjiang Eyalet Çin nehir yunusu koruma bölgesi. Bunlara ek olarak beşinci bir koruma bölgesi Şişou şehrine yakın, nehrin kuzey kıyısının ötesindeki bir akmazda kurulmuştur ve adı Tian-e-Zhou akmaz yarı doğal koruma bölgesidir. Bir araya geldiğinde bu bölgeler yaklaşık 350 kilometrelik bir alanı yani Çin nehir yunuslarının yaşadığı bölgenin üçte birini kaplar. Dolayısıyla yunusların doğal yaşam alanlarının üçte ikisi koruma altında değildir.^[3]

Bu beş koruma bölgesinin yanı sıra Jianli, Chenglingji, Hukou, Wuhu ve Zhengjiang'da beş “Koruma İstasyonu”da bulunur. BU istasyonlarda iki gözlemci ile yasadışı balık avcılığını araştırmak için günlük devriye görevinde kullanılan motorlu bir tekne bulunur.^[3]

2001 yılında Çin Hükümeti, Yangtze Nehrinin memelilerini korumak için bir eylem planını onayladı. Bu eylem planı, 1968 çalışma grubunda belirlenen ve ulusal Çin nehir yunusunu koruma politikası olarak belirlenen üç önlemi tekrar vurguladı. Tüm bu yasal düzenlemelere ve çalışma gruplarına rağmen Çin'de koruma çabalarına ayıracak çok az bir fon mevcuttu. Projeye başlamak ve üç yıl sürdürebilmek için yaklaşık 1 milyon USD gerektiği tahmin edilmiştir.^[22]

Su memelilerini kurtarmak için yeterli çaba verilmediği ve geç kalındığı kanıtlanmıştır. Baiji.org Vakfının baş yöneticisi August Pfluger "Çin Hükümetinin stratejisi iyi bir stratejiydi ancak eyleme geçecek zamanımız yoktu." demiştir.^[23]

Çin nehir yunusu (Lipotes vebáijì tún), Lipotidae familyasının tek üyesi olan bazı kaynaklara göre nesli kısmen tükenmiş bir y

 长江女神; Geleneksel Çince: 長江女神; pinyin: chángjiāng nǚshén) adı verilen bu yunus türünü korumak için çaba sarfedildiyse de son yıllarda yunus sayısı oldukça azaldı. 2006 yılı sonunda Yangtze nehrinde yapılan yunus araştırması sonucunda bir tane yunus ile bile karşılaşılmayınca soyu kısmen tükenmiş sayılmıştır.^[1]

Fosil kalıntılarına göre yunusların Büyük Okyanustan Yangtze Nehrine yirmi milyon yıl önce göçettikleri tahmin edilmektedir. Tatlı suyu yaşam alanı olarak seçtiği bilinen dört yunus türünden biridir. Diğer nehir yunusları olan Ganj ve İndus nehir yunusu Hindistan'da Ganj ve İndus nehirlerinde, La Plata Yunusu Güney Amerika'da Rio de la Plata'da ve Amazon nehir yunusu (Boto) Amazon nehirlerinde yaşamlarını sürdürmektedir.

MÖ 3. yüzyıl civarlarında eski sözlük Erya'da tanımlandığında yaklaşık olarak 5.000 Çin nehir yunusu bulunduğu tahmin edilmiştir. Bir Çin masalına göre sevmediği bir adamla evlenmeyi reddeden ve ailesi tarafından nehirde boğulan bir prenses Çin nehir yunusu olarak yeniden doğmuştur. Barış ve gönenç simgesi olarak görülen yunusa "Yangtze'nin Tanrıçası" takma adı verilmiştir.

Doğal yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel olarak Çin nehir yunusu, Yangtze Nehrinin Şangay şehrine yakın olan ağzından orta ve batıda Yiçang şehrinin bulunduğu yukarı kısımlarına kadar olan 1.700 kilometrelik bir bölgede yaşamaktaydı. Bu alan şu anda her iki taraftan da birkaç yüz kilometre azalmış ve Yangtze Nehrini besleyen Dongting ve Poyang gölleri arasında kalan Yangtze'nin ana kolu üzerine sıkışmıştır.^[2] Doğal yaşam alanındaki bu daralmanın sebebi kısmen Üç Boğaz barajının inşasıdır ama asıl sebep dünya üzerindeki insan nüfusunun yaklaşık %12'sinin Yangtze Nehri havzasında çalışması ve yaşamasıdır.^[3]

Fiziksel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Erişkin Çin nehir yunuslarının boyu erkeklerde yaklaşık 2,3 metre, dişilerde yaklaşık 2,5 metre civarındadır ve bugüne kadar ölçülen en uzun boy 2,7 metredir.^[4] Ağırlık olarak 135-230 kilogram arasında olan ^[4] yunusların doğadaki ortalama yaşam süreleri 24 yıl olarak tahmin edilmektedir.^[5] Erkekler cinsel olgunluğa dört yaşında, dişiler de altı yaşında erişir.^[4] Yılın ilk yarısında doğurdukları ve şubat ile nisan ayları arasında en çok yavrulama dönemine girdikleri düşünülmektedir.^[6] Hamilelik oranının %30 olduğu gözlemlenmiştir.^[7] Her seferinde tek yavru doğuran dişi yunusların hamilelik dönemi 10-11 ay arasındadır ve iki doğum arasında iki yıllık bir süre bulunur. Yavru yunuslar doğduklarında 80-90 santimetre civarındadır ve 8 ile 20 aylık bir süre boyunca anneleri tarafından bakılır.^[4]

Tehlikeden kaçarken 60 kilometre/saatlik bir hıza ulaşabilen Çin nehir yunusları normal şartlarda 10 ile 15 kilometre/saat hızlarda dolaşır. Görme ve işitme duyularının zayıflığı nedeniyle yunus yönbulma için genellikle sonar özelliklerini kullanır.

CSS Templates

We have created some responsive W3.CSS templates for you to use.

You are free to modify, save, share, and use them in all your projects.